استاندارد آی پی یا درجه محافظتی IP چیست و چه کاربردی دارد؟

استاندارد آی پی  (IP)یا همان درجه محافظتی  IPیکی از معتبرترین شاخص ها برای ارزیابی میزان مقاومت دستگاه ها در برابر نفوذ گرد و غبار و آب است. آشنایی با این استاندارد کمک می کند تا مصرف کنندگان و مهندسان بتوانند انتخاب درستی در خرید و نصب تجهیزات داشته باشند.

استاندارد آی پی چیست؟

واژه ی IP مخفف عبارت Ingress Protection به معنی “درجه حفاظت در برابر نفوذ” است. این استاندارد میزان مقاومت محفظه یا بدنه یک وسیله الکتریکی یا مکانیکی را در برابر ورود اجسام خارجی (مانند گرد و غبار) و مایعات (مانند آب) نشان می دهد.

مرجع تدوین استاندارد

این استاندارد توسط کمیسیون بین المللی الکتروتکنیک (IEC) تدوین و به عنوان یک معیار جهانی پذیرفته شده است. در نتیجه، وقتی بر روی دستگاهی درج می شود که IP65 یا IP68 است، در هر نقطه دنیا معنای واحدی خواهد داشت.

ساختار کد IP و معنی اعداد آن

کد IP معمولاً شامل دو رقم است که هرکدام مفهوم مشخصی دارند. برای نمونه، در IP65:

رقم اول (محافظت در برابر اجسام و گرد و غبار)

• 0: بدون حفاظت
• 1: حفاظت در برابر اجسام بزرگ تر از 50 میلی متر
• 2: حفاظت در برابر اجسام بزرگ تر از 12 میلی متر
• 3: حفاظت در برابر اجسام بزرگ تر از 2.5 میلی متر
• 4: حفاظت در برابر اجسام بزرگ تر از 1 میلی متر
• 5: حفاظت محدود در برابر نفوذ گرد و غبار (اما نه به طور کامل)
• 6: حفاظت کامل در برابر گرد و غبار

رقم دوم (محافظت در برابر آب)

• 0: بدون حفاظت
• 1: حفاظت در برابر چکیدن عمودی آب
• 2: حفاظت در برابر چکیدن آب با زاویه 15 درجه
• 3: حفاظت در برابر پاشش آب تا زاویه 60 درجه
• 4: حفاظت در برابر پاشش آب از تمام جهات
• 5: حفاظت در برابر پاشش پر فشار آب
• 6: حفاظت در برابر نفوذ آب حتی با فشار بالا
• 7: حفاظت در برابر غوطه وری موقت در آب (معمولاً تا عمق 1 متر)
• 8: حفاظت در برابر غوطه وری طولانی مدت در آب (بیش از 1 متر)
• 9K: حفاظت در برابر پاشش آب داغ با فشار بسیار بالا (استاندارد ویژه خودروها و صنایع سنگین)

نمونه های رایج استاندارد آی پی

IP44

این درجه نشان می دهد که دستگاه در برابر اجسام بزرگ تر از 1 میلی متر و پاشش آب از تمام جهات مقاوم است. بسیاری از چراغ های فضای باز یا تجهیزات خانگی این درجه را دارند.

IP65

این یکی از پرکاربردترین درجات است. IP65 یعنی دستگاه به طور کامل در برابر گرد و غبار بسته بوده و در برابر پاشش پر فشار آب از همه جهات مقاومت دارد. بسیاری از جک های پارکینگ و تجهیزات کنترل تردد از این درجه استفاده می کنند.

IP68

این سطح نشان دهنده ی حفاظت کامل در برابر گرد و غبار و امکان غوطه وری طولانی مدت در آب است. تلفن های همراه ضدآب و برخی دوربین های مداربسته حرفه ای دارای IP68 هستند.

جدول خلاصه درجات محافظتی  IP

کاربرد استاندارد آی پی در صنایع مختلف

تجهیزات روشنایی و الکتریکی

چراغ های خیابانی، پروژکتورها و کلید و پریزهای صنعتی معمولاً دارای درجه آی پی هستند تا در برابر شرایط آب و هوایی مقاوم باشند.

دوربین های مداربسته

دوربین های بیرونی اغلب با درجه IP66 یا IP67 عرضه می شوند تا در برابر باران و گرد و غبار دوام بیاورند.

جک پارکینگ

یکی از مهم ترین کاربردهای درجه محافظتی IP در جک های پارکینگ است. چون این تجهیزات در فضای باز نصب می شوند و به طور مداوم در معرض باران، گرد و خاک و تغییرات دما هستند. جک هایی با IP65 یا بالاتر گزینه ی مناسبی محسوب می شوند زیرا علاوه بر جلوگیری از نفوذ گرد و غبار، در برابر بارندگی های شدید نیز مقاومت دارند.

راهبندها

راهبندهای اتوماتیک نیز همانند جک های پارکینگ نیازمند مقاومت بالا در برابر شرایط محیطی هستند. اغلب مدل های با کیفیت دارای IP54 یا IP65 هستند که امنیت عملکرد را در برابر پاشش آب و گرد و غبار تضمین می کند.

لوازم خانگی

وسایلی مثل ماشین لباسشویی، ماشین ظرفشویی و یخچال معمولاً در محیط هایی با رطوبت بالا کار می کنند. به همین دلیل، تولیدکنندگان از درجه های آی پی مثل IPX4 یا IPX5 استفاده می کنند تا از مقاومت در برابر رطوبت و پاشش آب اطمینان حاصل شود.

گوشی های هوشمند و گجت های پوشیدنی

یکی از پرکاربردترین جاهایی که امروزه مردم با آن مواجه می شوند، گوشی های موبایل ضد آب است. بسیاری از مدل های پرچم دار دارای IP67 یا IP68 هستند که به کاربر امکان می دهد دستگاه را حتی در زیر آب نیز استفاده کند. ساعت های هوشمند و دستبندهای ورزشی هم اغلب دارای همین درجه های حفاظتی هستند.

تجهیزات شبکه و مخابرات

رادیوهای بی سیم، آنتن ها و روترهای فضای باز باید در برابر گرد و غبار و باران شدید مقاوم باشند. در این تجهیزات معمولاً IP65 یا IP66 رایج است تا کیفیت ارتباط در شرایط سخت آب وهوایی حفظ شود.

تجهیزات کشاورزی

دستگاه های آبیاری هوشمند، پمپ ها و سنسورهای کشاورزی در فضای باز قرار می گیرند و دائماً در تماس با آب و خاک هستند. برای این ابزارها معمولاً درجه هایی مثل IP55 یا IP65 در نظر گرفته می شود تا هم در برابر گرد و خاک مقاوم باشند و هم پاشش آب آسیبی به آن ها وارد نکند.

تجهیزات پزشکی

ابزارهای پزشکی قابل حمل یا تجهیزاتی که در محیط های خاص مثل اتاق عمل به کار می روند، به دلیل اهمیت بهداشت و ضدعفونی شدن با مایعات، اغلب دارای IPX4 یا IPX5 هستند. این موضوع مانع از آسیب دستگاه در فرآیند ضدعفونی می شود.

صنایع دریایی و بنادر

چراغ های دریایی، تجهیزات ناوبری و پمپ های آب در کشتی ها و بنادر باید در برابر رطوبت بسیار بالا و تماس مستقیم با آب شور دریا مقاوم باشند. در این حوزه اغلب از استانداردهایی مثل IP67 یا IP68 استفاده می شود.

صنایع خودروسازی و ماشین آلات سنگین

در این حوزه، استانداردهای بالاتر مانند IP69K به کار می رود تا تجهیزات در برابر پاشش آب داغ و پر فشار نیز مقاوم باشند.

نکات مهم در انتخاب تجهیزات بر اساس استاندارد آی پی

1. محیط نصب: ابتدا باید شرایط آب وهوایی و میزان رطوبت یا گرد و غبار محیط بررسی شود.
2. نوع کاربرد: دستگاه های فضای باز نیازمند درجه محافظتی بالاتر (IP65 یا بیشتر) هستند.
3. هزینه و کارایی: هرچه درجه آی پی بالاتر باشد، قیمت محصول نیز افزایش می یابد. بنابراین باید تعادلی میان نیاز واقعی و بودجه برقرار شود.
4. استاندارد معتبر: اطمینان از اصالت درج IP روی محصول ضروری است، زیرا برخی محصولات بی کیفیت تنها از برچسب آی پی استفاده می کنند.

جمع بندی

استاندارد آی پی یا درجه محافظتی IP یک شاخص جهانی برای سنجش مقاومت تجهیزات در برابر نفوذ گرد و غبار و آب است. آشنایی با اعداد این کد به ما کمک می کند در زمان خرید و نصب تجهیزات، انتخابی آگاهانه داشته باشیم. برای تجهیزاتی مانند جک پارکینگ و راهبند، توجه به این استاندارد اهمیت ویژه ای دارد زیرا عملکرد و طول عمر آن ها به طور مستقیم به میزان حفاظت در برابر عوامل محیطی وابسته است. در نهایت، شناخت درست استاندارد آی پی نه تنها امنیت و کارایی تجهیزات را تضمین می کند، بلکه از هزینه های اضافی تعمیر و تعویض نیز جلوگیری خواهد کرد.